Từng được coi là khuôn vàng thước ngọc về phản ứng với COVID-19, Việt Nam giờ đây đang phải chống chọi với tình trạng lây nhiễm đang gia tăng và tốc độ triển khai tiêm vaccine.
THE DIPLOMAT by Zachary Abuza – June 15, 2021
Ba Sàm lược dịch
Việt Nam hiện đang ở trong tình thế khó khăn bất thường, với sự gia tăng các ca nhiễm COVID-19 mới và tỷ lệ tiêm chủng thấp nhất trong tất cả các nước Đông Nam Á.
Cách đây vài tháng, Việt Nam đã được coi là tiêu chuẩn vàng cho các nỗ lực ứng phó với COVID-19. Việt Nam có tỷ lệ ca mắc và ca tử vong thấp nhất thế giới, mặc dù có biên giới dài 1.300 km với Trung Quốc và thương mại song phương phát triển mạnh mẽ. Kết quả là, bất chấp những lo ngại về sự suy thoái kinh tế lớn hơn, đây lại là nền kinh tế duy nhất ở Đông Nam Á có mức tăng trưởng tích cực vào năm 2020, mặc dù chỉ 2%, khác xa so với mức tăng trưởng 6-7% mà nó đã trải qua trong 5 năm qua.
Nhiều nghiên cứu đã diễn giải chi tiết lý do thành công của Việt Nam, nhưng đáng chú ý trong đó có một vài nghiên cứu.
Có lẽ hệ thống chính trị của đất nước này, được mô phỏng gần như của Trung Quốc, đã đem đến cho các nhà lãnh đạo Việt Nam những thấu hiểu.
Các ủy viên Bộ Chính trị Việt Nam cũng nhận ra là chưa phải đến lúc tuyệt vọng khi được biết những người đồng cấp Trung Quốc họp khẩn vào giữa Tết Nguyên đán [để đối phó đại dịch?]. Các hoạt động không gian mạng của Việt Nam cũng có thể đã cung cấp cho giới lãnh đạo thêm thông tin tình báo trong phạm vi các vấn đề cần quan tâm. Nếu không có gì khác, thì sự ngờ vực thâm căn cố đế đối với Trung Quốc và sự hiểu biết về phương thức hoạt động của Bắc Kinh, đã định hình phản ứng của Hà Nội.
Bất chấp điều đó, Hà Nội đã hành động với sự thông minh đáng kinh ngạc. Các biên giới đã bị phong tỏa, và các doanh trại quân đội bị cách ly. Các chiến dịch thông tin công khai rất hấp dẫn và đúng thông điệp. Và chính phủ đã có thể khai thác chủ nghĩa dân tộc của người dân, và chuyển sang những gì có vẻ giống như một cuộc vận động thời chiến, hoàn chỉnh với các áp phích và loa tuyên truyền chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa phổ biến khắp nơi.
Nhưng điều thực sự giúp ích về mặt nào đó là một hệ thống y tế công cộng rất tốt, tập trung vào việc phòng ngừa chứ không phải chữa bệnh tốn kém. Hệ thống y tế công cộng của Việt Nam đã có nhiều năm kinh nghiệm trong việc đối phó với SARS, cúm gia cầm và các virus lây truyền từ động vật sang người khác, và ban lãnh đạo y tế cộng đồng đã đưa ra các quy chế và quy trình hiệu quả, kiểm dịch nghiêm ngặt và truy vết tiếp xúc.
Ban lãnh đạo Việt Nam đã rất tự hào về phản ứng thực dụng, phi chính trị hóa và rõ ràng đã đạt được tính chính danh công khai từ những thành công của họ.
Tuy nhiên, hiện nay, Việt Nam đang gửi tin nhắn yêu cầu quyên góp cho quỹ vaccine và có tỷ lệ tiêm chủng thua xa cả Lào và Myanmar, hai quốc gia nghèo khó, mà Myanmar lại đang ở trong tình trạng bất ổn và nội chiến. Nếu với tốc độ tiêm chủng hiện nay, Việt Nam sẽ không đạt được khả năng miễn dịch cộng đồng trong một thập kỷ tới.
Điều gì đã gây ra sự đảo ngược này? Không nghi ngờ gì nữa, Việt Nam đã là nạn nhân của chính thành công của mình. Với tỷ lệ lây nhiễm thấp trong giai đoạn đầu, nước này chỉ đơn giản là không nhận thức được nhu cầu khẩn cấp để theo đuổi vấn đề vaccine. Họ đã ký hợp đồng cung cấp vaccine, nhưng lại thực hiện tương đối muộn nên phải xếp hàng sau nhiều quốc gia khác.
Với những biến thể mới và nền kinh tế đang trong giai đoạn mở cửa trở lại, một nửa trong số 8.000 trường hợp COVID-19 của Việt Nam là đến từ tháng Tư, dù nhìn chung vẫn là một con số rất thấp.
Được thúc đẩy bởi những đợt bùng phát mới này, vào đầu tháng 6, chính phủ đã ký hợp đồng 31 triệu liều vaccine Pfizer cho cuối năm; 38,9 triệu liều AstraZeneca từ chương trình COVAX, cộng với 30 triệu liều mua của công ty này; và đạt được thỏa thuận mua 50-150 triệu liều Sputnik V. của Nga. Ngoài ra, Việt Nam đang đàm phán với Medigen Đài Loan, với 3-10 triệu liều và với Moderna với số lượng không xác định.
Tổng cộng, Việt Nam đã đảm bảo được hơn 170 triệu liều, đủ để đạt được miễn dịch cộng đồng. Chỉ là chúng sẽ không được giao cho đến cuối năm 2021 hoặc đầu năm 2022. Vì lý do này, chính phủ hiện đã cho phép vaccine Sinopharm từ Trung Quốc và hiện đang chịu áp lực phải bắt đầu nhập khẩu ngay lập tức, bất chấp phản ứng dữ dội của chủ nghĩa dân tộc tiềm tàng và sự nghi ngờ nói chung của công chúng Việt Nam.
Một phần nguyên nhân khiến Việt Nam không đạt được các thỏa thuận là do nước này quan tâm đến việc phát triển vaccine bản địa. Việt Nam hiện có 4 loại vaccine nội địa khác nhau đang được phát triển: Nanogen, Vabiotech, Polyvac và một loại của Viện vaccine và sinh phẩm y tế (IVAC). Họ đã đi sau trong thử nghiệm giai đoạn hai và ba vì có rất ít trường hợp tiến hành thử nghiệm lâm sàng trong nước và không công ty nào có nhiều kinh nghiệm trong việc thử nghiệm ở các quốc gia khác.
Mặc dù có mối quan tâm rõ ràng trong việc tận dụng đại dịch để khởi động lĩnh vực công nghệ sinh học, nhưng sẽ rất tốt nếu như có được một hoặc hai trong số các công ty dược phẩm được cấp phép sản xuất một trong các loại vaccine mRNA.
Ví dụ: một công ty ở Thái Lan do nhà vua làm chủ, không có kinh nghiệm sản xuất vaccine, đang sản xuất vaccine của AstraZeneca và đã bị chậm sản xuất, không chỉ ảnh hưởng đến Thái Lan mà còn cả Malaysia và Philippines. Đây là khoảng trống mà Việt Nam đáng lẽ phải lấp đầy, đặc biệt là khi nền kinh tế của nước này đang hoạt động hiệu quả giữa lúc rất nhiều quốc gia trên thế giới đang trong tình trạng bế tắc.
Việt Nam hiện đang cố gắng lấp đầy khoảng trống này, nhưng đã muộn.
Vào tháng 6 năm 2021, Bộ Y tế đã liên hệ với chương trình COVAX của Tổ chức Y tế Thế giới về việc thành lập một cơ sở sản xuất tại Việt Nam để nhượng quyền các loại vaccine khác nhau cho sản xuất trong nước và cho COVAX. Và trong các cuộc đàm phán gần đây với Johnson & Johnson, Việt Nam không chỉ đồng ý mua vaccine mà còn cấp phép sản xuất vaccine này.
Bỏ qua sự thất bại trong việc ký hợp đồng, chính phủ nên tính đến thực tế là cho đến nay họ chỉ phân bổ 630 triệu đô la trong số 1,1 tỷ đô la cần thiết để đảm bảo 150 triệu liều thuốc trong năm nay nhằm trang trải cho 70% dân số của mình. Trong khi đó, một quỹ từ các nhà tài trợ tư nhân và doanh nghiệp đã huy động được khoảng 329 triệu đô la để mua vaccine.
Vậy chính quyền có đáng trách không? Ở một mức độ nào đó, là có.
Trong tiêu chuẩn cơ bản chung nhất, thì việc phê duyệt vaccine còn chậm. Cho đến nay, chỉ có ba loại vaccine (AstraZeneca, Sputnik V và Sinopharm) được các cơ quan chức năng của Việt Nam phê duyệt.
Vào tháng 1, Đảng Cộng sản Việt Nam đã tổ chức Đại hội Đảng lần thứ 13, là quá trình chuyển giao quyền lãnh đạo thường niên. Sau đó vào tháng 5, có cuộc bầu cử chính phủ mới. Rõ ràng, tân thủ tướng Phạm Minh Chính, người không giống như nhiều tiền nhiệm, ông chưa từng làm phó thủ tướng, và đã chùn bước.
Trong một cuộc điện đàm vào đầu tháng 6 với người đồng cấp Trung Quốc Lý Khắc Cường, Phạm đã yêu cầu Trung Quốc “hợp tác và hỗ trợ để Việt Nam có được vaccine COVID”. Một số người ở Việt Nam lo lắng rằng điều này sẽ tạo thêm đòn bẩy cho Trung Quốc khi đề cập đến các vấn đề như Biển Đông.
Và thực sự, một số người cho rằng đó chính xác là ý định của chính phủ: Điều này sẽ tạo ra không gian để phải đưa ra những nhượng bộ đau đớn về vấn đề chủ quyền, mà chính phủ biết rằng họ sẽ phải thực hiện bằng cách nào.
Đó là một cách để chính phủ ngăn chặn và định hình phản ứng dữ dội chống Trung Quốc mà họ biết là sẽ lan tràn trên mạng.
Tình cảm chống Trung Quốc có thể biến đổi rất nhanh thành tình cảm chống chế độ, đặc biệt nếu công chúng cảm nhận được rằng chính phủ đã bán rẻ lợi ích quốc gia cho Trung Quốc.
Nhiều người chỉ trích chính phủ từ lâu đã coi Phạm, cựu quan chức Bộ Công an, là người quá thân thiết với Trung Quốc.
Việt Nam sẽ vượt qua điều này. Nó đã có một cú vấp đáng ngạc nhiên. Nhưng nó có một chính phủ hiệu quả, một hệ thống y tế công cộng tốt và một người dân yêu nước sẽ tập hợp lại. Quan trọng nhất là ở Việt Nam có sự khát khao phát triển kinh tế, và không bị mắc vào bẫy thu nhập trung bình. Thoát khỏi đại dịch càng nhanh càng tốt là chìa khóa cho điều đó.
Nhưng đối với một chế độ đã sử dụng đại dịch để củng cố tính hợp pháp của mình, làn sóng dịch mới này và việc không đủ năng lực triển khai vaccine đã làm hoen ố danh tiếng của họ.
Và với một lớp cư dân mạng hoạt động tích cực, chính phủ nên mong đợi những lời chỉ trích dồn dập.
Chính phủ đang trong một cuộc đàn áp tàn bạo đối với các nhà báo độc lập và những người bất đồng chính kiến, nhưng việc nhắm vào những người chỉ trích về vấn đề này có thể là phản ứng tồi tệ nhất trước việc triển khai vaccine đáng thất vọng của đất nước.
–
Tác giả: Zachary Abuza là giáo sư tại Đại học National War College ở Washington, D.C.
basamnguyenhuuvinh.wordpress.com 
[…] 2578. Điều gì giải thích cho các cuộc chiến với COVID-19 hiện nay của Việt Nam? […]
ThíchThích
[…] 2578. Điều gì giải thích cho các cuộc chiến với COVID-19 hiện nay của Việt Nam? […]
ThíchThích
[…] 2578. Điều gì giải thích cho các cuộc chiến với COVID-19 hiện nay của Việt Nam? […]
ThíchThích
[…] sư tại Đại học National War College có trụ sở tại Washington, đã suy đoán trong một bài báo gần đây rằng một phần lý do không bảo đảm các hợp đồng vaccine sớm của Việt Nam […]
ThíchThích